လူတစ္ေယာက္ဟာ ေၾကာက္စရာမဟုတ္ပဲနဲ႔ အလြန္ေၾကာက္ေနတတ္တာကို ရယ္ေမာခဲ့ဖူးၾကမွာပါ။ဒါေပမဲ့ သူတို႔ ဘာလို႔ေၾကာက္တာလဲကိုနားမလည္ၾကပါဘူး။ဥပမာ.....ပင့္ကူေၾကာက္တတ္တဲ့သူကိုပင့္ကူနဲ႔စၿပီးေပ်ာ္ရႊင္ေကာင္းေပ်ာ္ရႊင္ခဲ့ဖူးလိမ့္မယ္။သူတို႔ဘာေၾကာင့္ေၾကာက္ေနရတာလဲကို သတိမထားဂရုမစိုက္မိခဲ့ၾကပါဘူး။၁၅ထပ္ေျမာက္မွာ ရွိတဲ့ တိုက္ခန္းေလးတစ္ခန္းကို ဓါတ္ေလွကားမသ့ုးပါပဲနဲ႔ ရိုးရိုးေလွကားက တတ္ေနတဲ့လူကို “အရူး သက္သာရာေနရာကို မေရြးတတ္ဘူး” ထင္ေကာင္းထင္ခဲ့ ေျပာဖူးေကာင္းေျပာဖူးလိမ့္မယ္။အခု ကၽြန္မတို႔ “သူတို႔ဘာေၾကာင့္ပင့္ကူ အစရွိတဲ့ ေသးေသးမႊားမႊားအေကာင္ေတြေၾကာက္တာလဲ၊ဓါတ္ေလွကားမသံုးပဲနဲ႔ေလွကားသံုးတက္ၾကတာလဲ” ဆိုတာ ေလ့လာၾကည့္ၾကရေအာင္ပါ။
အေၾကာက္လြန္ေရာဂါသယ္ေတြ(Phobias)ေတြကို စိတ္ေရာဂါေဒနာသည္လို႔ မထင္ၾကပါနဲ႔။သူတို႔ဟာ သာမန္လူေတြ မေၾကာက္တဲ့အရာေတြကို ေၾကာက္တာမွန္ပါတယ္။ဒါေပမဲ့ သူတို႔ဟာ ရူးေနတဲ့သူေတြမဟုတ္ပါဘူး။အေၾကာက္လြန္ေရာဂါသည္ေတြကို သူတို႔ပတ္၀န္းက်င္ သူတို႔မိသားစုက နားလည္မေပးတာဟာ ေရာဂါပိုဆိုးလာေအာင္ တြန္းအားေပးေနသကဲ့သို႔ ျဖစ္ပါတယ္။သူတို႔ဘာလို႔ phobias ျဖစ္လာရတာပါလဲ။phobias ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ ငယ္စဥ္ျဖစ္ပ်က္ခဲ့တဲ့ အျဖစ္ေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ငယ္ငယ္တုန္းက ပင့္ကူနဲ႔အလြန္အကၽြံအစခံရဖူးတဲ့ကေလးက ႀကီးလာတဲ့အခါ ပင့္ကူကိုအလြန္ေၾကာက္ပါတယ္။တခ်ိဳ႕ phobias ေတြကေတာ့ စိတ္ဖိစီးမွဳေတြစိုးရိမ္မွဳေတြကေန ျဖစ္ေပၚလာတတ္ပါတယ္။
Phobias အမ်ိဳးအစားမ်ား
(၁) specific phobias (အျဖစ္မ်ားေသာ ေတြ႔ရမ်ားေသာ အေၾကာက္လြန္ေရာဂါ) ဒီအမ်ိဳးအစားမွာက ပိတ္ဆို႔က်ဥ္းေျမာင္းတဲ့ေနရာေတြကိုေၾကာက္တဲ့ claustrophobia animals ေတြ ဥပမာ ေျမြ ပင့္ကူ ၾကြက္ စတာေတြကို အလြန္ေၾကာက္တဲ့ acrophobia pterygophobia ဆိုတဲ့ အျမင့္ေၾကာက္တဲ့ ေရာဂါ
ေရေၾကာက္တဲ့ hydrophobia အစရွိတဲ့ phobias ေတြပါပါတယ္။
(၂) social phobias ကေတာ့ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ထိခိုက္မွဳေတြေၾကာင့္ျဖစ္တာမ်ားပါတယ္။အခက္အခဲေတြႀကံဳတာမ်ားတာတို႔ အဆင္ေျပမေျပမွာကို အလြန္စိုးရိမ္တာတို႔ပါပါတယ္။
(၃)လူေတြကိုေၾကာက္တဲ့ ေရာဂါ(agoraphobia)
ဒီအမ်ိဳးအစားကေတာ့ လူမ်ားတဲ့ေနရာေတြကိုေၾကာက္တာပါ။ေစ်းတို႔ ရုပ္ရွင္ရံု စားေသာက္ဆိုင္ေတြ စတဲ့ လူထုမ်ားတတ္တဲ့ေနရာေတြကို မသြားရဲတာေတြပါ။
တစ္ခ်ိဳ႕ phobia gamophobia ဆိုတဲ့ လက္ထပ္ရမွာကို ေၾကာက္တဲ့ ဟာလည္းရွိပါေသးတယ္။
တစ္ခ်ိဳ႕လူေတြကေတာ့ သူတစ္ပါးျဖစ္ေနတဲ့ေရာဂါေတြကို ကိုယ့္ဆီမွာေကာရွိတဲ့ ထင္တဲ့ ေရာဂါပါ။ဥပမာ မိတ္ေဆြသူငယ္ခ်င္းေတြထဲက တစ္ေယာက္ေယာက္ကေလးဖက္နာျဖစ္ေနတယ္ဆိုပါစို႔။့phobia ရွိေနတဲ့ သူက သူငယ္ခ်င္းခ့စားေနရတဲ့ အဆစ္ေတြကိုက္တာ ေရာင္တာေတြ သူလည္းခံစားလာရသလိုျဖစ္ၿပီး ေလးဘက္နာျဖစ္ေနတယ္လို႔ထင္လာတာပါ။
phobias ေရာ၈ါသည္ေတြကို ဘယ္လိုကုသမလဲ?
သူတို႔ကို ပစ္ပယ္ထားရင္ ကိုယ့္ကိုယ္ကို သတ္ေသတဲ့အထိ ျဖစ္ႏိုင္လို႔ သူတို႔ကို ဂရုစိုက္သင့္ပါတယ္။ phobias ေရာဂါသည္ေတြကို ကုသတဲ့နည္းက အမ်ိဳးမ်ိဳးပါပဲ။ ေဆးေပးၿပီးကုသတဲ့ နည္းလည္းရွိပါတယ္။ဒါေပမဲ့ သိပ္မသံုးပါဘူး။ေရာဂါအေျခအေန အလြန္ဆိုးေနမွာ သံုးတာမ်ားပါတယ္။ အိမ္ေမြ႔ခ်ၿပီး ကုသတဲ့ psychotherapy ။ behavior therapy အစရွိတာေတြနဲ႔ ကုသေပးၾကပါတယ္။
ပတ္၀န္းက်င္မွာရွိတဲ့ phobias ေရာဂါသည္ေတြကို မေလွာင္ေျပာင္မစေႏွာက္ပဲ အားေပးကူညီၾကပါစို႔။ ကိုယ္တိုင္လည္း phobias ရွိမရွိ ေသခ်ာမသိႏိုင္ပါ။
ဒါေၾကာင့္ “ကိုယ္ခ်င္းစာနာ နားလည္ပါ သင္လည္းလူသားပါ” ဆိုတဲ့ အတိုင္း ကိုယ္ခ်င္းစာတရား လက္ကိုင္ထားလို႔ အားေပးကူညီလိုက္ၾကပါစို႔
မွတ္ခ်က္။ ။ သူငယ္ခ်င္းတစ္ေယာက္ဆီကရလို႔ျပည္လည္ေဖၚျပလုိက္ပါတယ္။
အေၾကာက္လြန္ေရာဂါသယ္ေတြ(Phobias)ေတြကို စိတ္ေရာဂါေဒနာသည္လို႔ မထင္ၾကပါနဲ႔။သူတို႔ဟာ သာမန္လူေတြ မေၾကာက္တဲ့အရာေတြကို ေၾကာက္တာမွန္ပါတယ္။ဒါေပမဲ့ သူတို႔ဟာ ရူးေနတဲ့သူေတြမဟုတ္ပါဘူး။အေၾကာက္လြန္ေရာဂါသည္ေတြကို သူတို႔ပတ္၀န္းက်င္ သူတို႔မိသားစုက နားလည္မေပးတာဟာ ေရာဂါပိုဆိုးလာေအာင္ တြန္းအားေပးေနသကဲ့သို႔ ျဖစ္ပါတယ္။သူတို႔ဘာလို႔ phobias ျဖစ္လာရတာပါလဲ။phobias ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ ငယ္စဥ္ျဖစ္ပ်က္ခဲ့တဲ့ အျဖစ္ေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ငယ္ငယ္တုန္းက ပင့္ကူနဲ႔အလြန္အကၽြံအစခံရဖူးတဲ့ကေလးက ႀကီးလာတဲ့အခါ ပင့္ကူကိုအလြန္ေၾကာက္ပါတယ္။တခ်ိဳ႕ phobias ေတြကေတာ့ စိတ္ဖိစီးမွဳေတြစိုးရိမ္မွဳေတြကေန ျဖစ္ေပၚလာတတ္ပါတယ္။
Phobias အမ်ိဳးအစားမ်ား
(၁) specific phobias (အျဖစ္မ်ားေသာ ေတြ႔ရမ်ားေသာ အေၾကာက္လြန္ေရာဂါ) ဒီအမ်ိဳးအစားမွာက ပိတ္ဆို႔က်ဥ္းေျမာင္းတဲ့ေနရာေတြကိုေၾကာက္တဲ့ claustrophobia animals ေတြ ဥပမာ ေျမြ ပင့္ကူ ၾကြက္ စတာေတြကို အလြန္ေၾကာက္တဲ့ acrophobia pterygophobia ဆိုတဲ့ အျမင့္ေၾကာက္တဲ့ ေရာဂါ
ေရေၾကာက္တဲ့ hydrophobia အစရွိတဲ့ phobias ေတြပါပါတယ္။
(၂) social phobias ကေတာ့ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ထိခိုက္မွဳေတြေၾကာင့္ျဖစ္တာမ်ားပါတယ္။အခက္အခဲေတြႀကံဳတာမ်ားတာတို႔ အဆင္ေျပမေျပမွာကို အလြန္စိုးရိမ္တာတို႔ပါပါတယ္။
(၃)လူေတြကိုေၾကာက္တဲ့ ေရာဂါ(agoraphobia)
ဒီအမ်ိဳးအစားကေတာ့ လူမ်ားတဲ့ေနရာေတြကိုေၾကာက္တာပါ။ေစ်းတို႔ ရုပ္ရွင္ရံု စားေသာက္ဆိုင္ေတြ စတဲ့ လူထုမ်ားတတ္တဲ့ေနရာေတြကို မသြားရဲတာေတြပါ။
တစ္ခ်ိဳ႕ phobia gamophobia ဆိုတဲ့ လက္ထပ္ရမွာကို ေၾကာက္တဲ့ ဟာလည္းရွိပါေသးတယ္။
တစ္ခ်ိဳ႕လူေတြကေတာ့ သူတစ္ပါးျဖစ္ေနတဲ့ေရာဂါေတြကို ကိုယ့္ဆီမွာေကာရွိတဲ့ ထင္တဲ့ ေရာဂါပါ။ဥပမာ မိတ္ေဆြသူငယ္ခ်င္းေတြထဲက တစ္ေယာက္ေယာက္ကေလးဖက္နာျဖစ္ေနတယ္ဆိုပါစို႔။့phobia ရွိေနတဲ့ သူက သူငယ္ခ်င္းခ့စားေနရတဲ့ အဆစ္ေတြကိုက္တာ ေရာင္တာေတြ သူလည္းခံစားလာရသလိုျဖစ္ၿပီး ေလးဘက္နာျဖစ္ေနတယ္လို႔ထင္လာတာပါ။
phobias ေရာ၈ါသည္ေတြကို ဘယ္လိုကုသမလဲ?
သူတို႔ကို ပစ္ပယ္ထားရင္ ကိုယ့္ကိုယ္ကို သတ္ေသတဲ့အထိ ျဖစ္ႏိုင္လို႔ သူတို႔ကို ဂရုစိုက္သင့္ပါတယ္။ phobias ေရာဂါသည္ေတြကို ကုသတဲ့နည္းက အမ်ိဳးမ်ိဳးပါပဲ။ ေဆးေပးၿပီးကုသတဲ့ နည္းလည္းရွိပါတယ္။ဒါေပမဲ့ သိပ္မသံုးပါဘူး။ေရာဂါအေျခအေန အလြန္ဆိုးေနမွာ သံုးတာမ်ားပါတယ္။ အိမ္ေမြ႔ခ်ၿပီး ကုသတဲ့ psychotherapy ။ behavior therapy အစရွိတာေတြနဲ႔ ကုသေပးၾကပါတယ္။
ပတ္၀န္းက်င္မွာရွိတဲ့ phobias ေရာဂါသည္ေတြကို မေလွာင္ေျပာင္မစေႏွာက္ပဲ အားေပးကူညီၾကပါစို႔။ ကိုယ္တိုင္လည္း phobias ရွိမရွိ ေသခ်ာမသိႏိုင္ပါ။
ဒါေၾကာင့္ “ကိုယ္ခ်င္းစာနာ နားလည္ပါ သင္လည္းလူသားပါ” ဆိုတဲ့ အတိုင္း ကိုယ္ခ်င္းစာတရား လက္ကိုင္ထားလို႔ အားေပးကူညီလိုက္ၾကပါစို႔
မွတ္ခ်က္။ ။ သူငယ္ခ်င္းတစ္ေယာက္ဆီကရလို႔ျပည္လည္ေဖၚျပလုိက္ပါတယ္။
